.png "English"){kind=small}
.jpg)
Ο Θοδωρής Γκόνης επιστρέφει στο Ναύπλιο για το 2ο Φεστιβάλ Ακροναυπλίας, μετατρέποντας από τις 18 έως τις 31 Αυγούστου επτά τοπόσημα της πόλης σε σκηνές λόγου, μουσικής και θεάτρου, και μιλάει γι’ αυτό στην ATHENS VOICE
Ο ποιητής και σκηνοθέτης Θοδωρής Γκόνης επιστρέφει για δεύτερη χρονιά στο Ναύπλιο για το 2ο Φεστιβάλ Ακροναυπλίας, που θα πραγματοποιηθεί από τις 18 έως τις 31 Αυγούστου. Υπό τη δική του καλλιτεχνική διεύθυνση, την αιγίδα του Δήμου Ναυπλιέων αλλά και την υποστήριξη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και του Φεστιβάλ «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού, θα διεξαχθούν θεατρικά, μουσικά και ποιητικά δρώμενα σε επτά τοπόσημα της ιστορικής πόλης.
Η Ρένη Πιττακή, ο Παντελής Μπουκάλας, η Σαβίνα Γιαννάτου, η Μαρία Ζορμπά, η Ελένη Ουζουνίδου, ο Αλέξανδρος Μελισσηνός και πολλοί ακόμα διακεκριμένοι δημιουργοί θα συμμετάσχουν φέτος, ταξιδεύοντας το κοινό σε διαφορετικούς αιώνες μέσα από ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα.
Συναντώ τον Θοδωρή Γκόνη στο Φίλιον, που αυτό το αυγουστιάτικο μεσημέρι είναι σχεδόν άδειο από κόσμο –μια εικόνα σπάνια γι’ αυτό το ιστορικό, πολυσύχναστο καφέ του Κολωνακίου. Η κουβέντα μας ξεκινάει από τη σημασία που έχει για τον ίδιο το Ναύπλιο και για το πώς είναι να επιστρέφει εκεί για δεύτερη χρονιά, ύστερα από μερικά χρόνια φυσικής απουσίας.
Φρούριο Παλαμιδίου
— Φέτος το Φεστιβάλ Ακροναυπλίας πραγματοποιείται για δεύτερη χρονιά υπό τη δική σας καλλιτεχνική διεύθυνση. Τι εντυπώσεις αποκομίσατε από την περσινή διοργάνωση;
Η ανταπόκριση του κοινού ήταν πάρα πολύ θετική. Αφενός, η πρώτη διοργάνωση είχε πάρα πολύ κόσμο. Αφετέρου, όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος –ακόμα πιο εμφατικά– αφήσαμε να μιλήσει η «σιωπή του τόπου». Ο τόπος, δηλαδή, είναι εκείνος που «σκηνοθετεί» και ορίζει το ρεπερτόριο και τη δραματουργία. Στην Ασίνη, για παράδειγμα, κάναμε την παράσταση με τα ποιήματα του Σεφέρη και του Καρούζου, στην Ακροναυπλία η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ερμήνευσε το κείμενο του Καρκαβίτσα για τις φυλακές του Παλαμηδίου και ούτω καθεξής. Προσωπικά είμαι υπέρ της τοπικής καλλιέργειας, αλλά δεν θέλω αυτή να είναι περίκλειστη. Προτιμώ να είναι ανοιχτή και σε ύψος και να συνομιλεί όχι μόνο με τους Ναυπλιείς, αλλά και με τους επισκέπτες.
Υπήρξαν, βέβαια, τόσο πέρυσι όσο και φέτος, αρκετές δυσκολίες και εμπόδια. Εγώ νιώθω πιο ευγνώμων απέναντι στους παράγοντες που εμποδίζουν παρά σ’ εκείνους που διευκολύνουν. Κι αυτό γιατί μου θυμίζουν την αγωνιστική μου πλευρά. Δεν νιώθω πως χρειάζεται να επιτυγχάνω για να επιμένω, ούτε να ελπίζω για να επιχειρώ. Επιστρέφω στο Ναύπλιο και στα τοπόσημα που με σημάδεψαν, από νέο παιδί ακόμα, για να καταλάβω τι πραγματικά είναι αυτά. Υπάρχει, λοιπόν, μια ιδιοτέλεια σ’ αυτό που κάνω, αλλά υψηλού φρονήματος.
— Η ιστορία και η γεωγραφία του Ναυπλίου φαίνεται πως θα παίξουν και πάλι καθοριστικό ρόλο όσον αφορά τη διαμόρφωση του προγράμματος του φεστιβάλ. Ποια είναι τα τοπόσημα στα οποία θα εκτυλίσσονται τα δρώμενα;
Το Ναύπλιο δεν είναι μια οποιαδήποτε πόλη. Επίσης, δεν ανήκει σε κανέναν: Πρέπει να τη διεκδικείς καθημερινά. Δεν υπάρχουν «επαγγελματίες Ναυπλιώτες». Αυτό είναι κάτι το οποίο, δυστυχώς, «φοριέται» πολύ στην πατρίδα μας. Υπάρχει, δηλαδή, ένας αρνητικός τοπικισμός. Να δώσουμε τη δουλειά στο «δικό μας» παιδί. Κι εμένα μου αρέσουν οι τόποι, και καθώς είμαι κι εγώ επαρχιώτης, καταλαβαίνω πολύ καλά γιατί δημιουργείται αυτή η ανάγκη. Πρέπει, όμως, να υπάρχει μια αξιοκρατία κι ένα μέτρο.
Επισκεπτόμενος το Ναύπλιο, βλέπω τις πραγματικές διαστάσεις των πραγμάτων και το ξάφνιασμα για μένα είναι μεγάλο. Εκείνα που μου φαίνονταν πολύ μεγάλα τελικά είναι πολύ μικρά, ενώ τα πολύ μικρά είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγάλα. Τα φρούρια, από την άλλη, παραμένουν σταθερά σαν οδοδείκτες αυτής της πόλης, όπως πολύ καλύτερα από εμένα τα έχουν περιγράψει ο Τερζάκης και ο Καρούζος. Πρόκειται για μια δραματική πόλη —μια πόλη πένθους– που κάθε άλλο παρά μόνο τουριστική είναι.
Για παράδειγμα, στην οικία Άρμανσμπεργκ, όπου ακούστηκαν οι πρώτοι ήχοι πιάνου στην ιστορία της ελεύθερης Ελλάδας, θα πραγματοποιηθεί συναυλία με τραγούδια από τον 19ο αιώνα, με τη συμμετοχή του πιανίστα Λευτέρη Γαβαλά και της λυρικής τραγουδίστριας Κωνσταντίνας Μπρη. Στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Ναυπλίου, απ’ όπου περνούσε το «μικρό τρένο με τους ουράνιους καπνούς», όπως τόσο ωραία το περιγράφει ο Καρούζος, θα παρουσιαστεί ένα έργο της Λυρικής Σκηνής. Στο χωριό Αραχναίο θα πραγματοποιηθεί μια συναυλία με αρβανίτικα τραγούδια και στην Τίρυνθα μια συναυλία με τη Σαβίνα Γιαννάτου και τον Σπύρο Μάνεση. Στην Ακροναυπλία θα δούμε μια παράσταση βασισμένη στο βιβλίο μου, «Κάποια στιγμή θα μάθετε ποιος είμαι», που έχει γραφτεί για την «πρωινή κολυμβήτρια της Αρβανιτιάς», στην οποία είναι και αφιερωμένο. Στο Παλαμήδι θα δούμε την παράσταση «Ove vai? Conte Nano, ove vai?», μια «μουσικοθεατρική Βαβυλωνία» για τα γεγονότα στο «λεμονοπεριβόλι του Δαμαλά», που προηγήθηκαν της άφιξης του Καποδίστρια στην Ελλάδα. Την τελευταία μέρα του φεστιβάλ θα μεταφερθούμε στην πλατεία του Άγιου Σπυρίδωνα, τον τόπο όπου δολοφονήθηκε ο Ιωάννης Καποδίστριας. Στο μυθοπλαστικό κείμενο του Παντελή Μπουκάλα, που θα ερμηνεύσει η Ρένη Πιττακή, ο κυβερνήτης απευθύνει μια επιστολή σ’ έναν άγνωστο πατριώτη τού σήμερα. Υπάρχουν κι άλλα τοπόσημα που θα θέλαμε να συμπεριλάβουμε στο πρόγραμμα, όπως το σπίτι του Τερζάκη. Του Καρούζου το συμπεριλάβαμε πέρυσι. Δυστυχώς, όμως, και τα δύο αυτά ιστορικά κτίρια καταρρέουν και κάτι πρέπει να συμβεί για να διασωθούν.
— Μερικοί καλλιτέχνες, όπως η Ρένη Πιττακή, ο Παντελής Μπουκάλας και ο Δημήτρης Χαντζόπουλος στον σχεδιασμό της αφίσας, επιστρέφουν και αυτή τη χρονιά, ενώ η Σαβίνα Γιαννάτου, η Μαρία Ζορμπά, η Ελένη Ουζουνίδου και ο Αλέξανδρος Μελισσηνός θα συμμετάσχουν για πρώτη φορά. Ποια ήταν η αντίδραση των καλλιτεχνών που δεν είχαν συμμετάσχει πέρυσι, όταν τους προτείνατε να λάβουν μέρος στο φεστιβάλ;
Όλοι οι καλλιτέχνες ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Παρά το γεγονός ότι οι αμοιβές είναι στοιχειώδεις για μερικούς –ενώ δεν θα έπρεπε να είναι– όλοι απάντησαν καταφατικά σε πρώτο χρόνο. Αυτό είναι βέβαια πολύ συγκινητικό για μένα και φανερώνει τη δύναμη που έχει αυτός ο τόπος. Θέλουν πάρα πολύ να είναι μέρος αυτής της δράσης, και θα είναι πολύ θετικό αν στο μέλλον το φεστιβάλ καθιερωθεί ως θεσμός. Είναι σίγουρα δύσκολο, όμως αξίζει τον κόπο και τον χρόνο που απαιτεί όλη αυτή η διαδικασία. Τους ευχαριστώ και δημόσια όλους. Ωστόσο, γαργαλάει τη γλώσσα μου να πω κάτι που μου είχε πει κάποτε ο Μάνος Ελευθερίου, όταν έγραφα τα πρώτα μου τραγούδια και θέλησα να τον ευχαριστήσω για τα καλά του λόγια: «Μην ευχαριστείς, παιδί μου, εμένα που λέω καλά λόγια, αλλά όλους εκείνους που δεν λένε τίποτα». Όσο μεγαλώνω, καταλαβαίνω μέχρι κεραίας αυτή τη φράση.
— Μια σημαντική «προσθήκη» είναι η υποστήριξη της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που θα συμμετάσχει και με το έργο «Ριγκολέττο» του Τζουζέπε Βέρντι ως θέατρο σκιών. Πώς προέκυψε αυτή η ιδιαίτερη παράσταση;
Ήταν μια πρόταση της Λυρικής Σκηνής. Πρόκειται για μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα, την οποία συνέλαβε ο Γιώργος Κουμεντάκης, θέλοντας να βοηθήσει το φεστιβάλ, και τον ευχαριστώ πάρα πολύ γι’ αυτό. Η Λυρική, από την πλευρά της, επιχειρεί να κάνει ανοίγματα και σ’ αυτό το πνεύμα τρέχει τώρα και μια σειρά εκδηλώσεων μαζί με το Υπουργείο Πολιτισμού, που λέγεται «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός». Μου πρότεινε, λοιπόν, ο Κουμεντάκης και μια άλλη παράσταση, που τελικά ήταν ο «Καραγκιόζης Ριγολέττος», την οποία ενσωμάτωσα στο φεστιβάλ με μεγάλη χαρά.
— Η παράσταση που σκηνοθετείτε ο ίδιος, το «Ove vai? Conte Nano, ove vai?» είναι επίσης μια συμπαραγωγή με την ΕΛΣ. Τι πραγματεύεται και ποια ήταν η έμπνευση πίσω από το συγκεκριμένο έργο;
Είναι μια παράσταση που μιλάει για τον Καποδίστρια, αλλά με έμμεσο τρόπο. Με άξονα τα τραγούδια μιας «μουσικοθεατρικής Βαβυλωνίας» και την προσθήκη ενδιάμεσων αφηγηματικών μερών, δημιουργείται ένα σπονδυλωτό θέαμα-αναφορά στον Καποδίστρια (και όχι μόνο). Μας αρέσει πολύ και ο υπότιτλος αυτής της παράστασης: «Το λεμονοπεριβόλι του Δαμαλά», που είναι μια άλλη ονομασία για την Τροιζήνα. Εκεί, ενώ ο Ιμπραήμ σαρώνει την Πελοπόννησο και ο Κιουταχής την Αθήνα, αυτοί ερίζουν μεταξύ τους και πετούν λεμόνια ο ένας στον άλλον για το αν θα πρέπει να ακολουθήσουν τα συμφέροντα του αγγλικού, του γαλλικού ή του ρωσικού κράτους. Καθώς δεν επιτρέπεται η οπλοφορία, για ευνόητους λόγους, ο Νικηταράς κραδαίνει ένα ρόπαλο, αναλαμβάνοντας τον ρόλο του αστυνομικού, και τους πετάει πέτρες και λεμόνια όταν τσακώνονται.
Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον αποφασίζεται να έρθει ο Καποδίστριας και να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Ελλάδας. Ο τίτλος, έτσι, είναι και λίγο ειρωνικός, ρωτώντας ρητορικά τον κυβερνήτη στα ιταλικά: «Ove vai?», δηλαδή «Πού πας;». Χαρακτηριστικό ήταν και το επεισόδιο όταν πρωτοπάτησε στο Ναύπλιο, όπου είχε φέρει μαζί τα βιεννέζικα έπιπλά του και, μόλις είδε το κατάλυμα όπου θα έμενε, διέταξε να τα γυρίσουν πίσω. Το πρωτότυπο, μυθοπλαστικό κείμενο της παράστασης που έχουμε γράψει σε συνεργασία με την Αγγελική Παπαγιαννοπούλου στηρίζεται στα ιστορικά κείμενα «Απόλογα για τον Καποδίστρια» του Γεωργίου Τερτσέτη, «Ιστορικές Αναμνήσεις» του Νικολάου Δραγούμη, «Στρατιωτικά Ενθυμήματα» του Νικολάου Κασομούλη, «Ιστορική Ανθολογία» του Γιάννη Βλαχογιάννη και «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» του Θωμά Γόρδωνος, μεταξύ άλλων, και σε δύο σκηνές από τη «Βαβυλωνία» του Δ. Βυζάντιου.
— Η πρώτη μέρα του φεστιβάλ θα είναι αφιερωμένη στα αρβανίτικα τραγούδια, ενώ την αμέσως επόμενη η Σαβίνα Γιαννάτου και ο πιανίστας Σπύρος Μάνεσης θα ερμηνεύσουν τραγούδια κορυφαίων δημιουργών. Πώς συνδέονται οι μουσικές αυτές επιλογές με το Ναύπλιο;
Στο Αραχναίο, που είναι ένα ορεινό χωριό, τα αρβανίτικα μιλιούνται ακόμα καθαρά από τους κατοίκους. Σημειωτέον, το Αραχναίο είναι το όρος όπου συναντάται η τελευταία φρυκτωρία, σύμφωνα με τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου, η οποία ειδοποιεί τη σύζυγο του ήρωα, την Κλυταιμνήστρα, ότι πάρθηκε η Τροία. Την πρώτη μέρα του φεστιβάλ, θα μιλήσει εκεί, στον προαύλιο χώρο της Μονής Ταλαντίου, ο καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κύριος Νίκος Παντελίδης, για την αρβανίτικη διάλεκτο και τις άλλες διαλέκτους που υπάρχουν στην Αργολίδα και συνομιλούν μεταξύ τους. Ο σπουδαίος δημοτικός τραγουδιστής Παναγιώτης Λάλεζας θα ερμηνεύσει επιλεγμένα τραγούδια του Μοριά, αρβανίτικα και ελληνικά, ενώ θα μιλήσουν επίσης ο Λεωνίδας Εμπειρίκος και κάτοικοι του χωριού, πράγμα το οποίο είναι πάρα πολύ συγκινητικό.
Η συναυλία της Σαβίνας Γιαννάτου και του Σπύρου Μάνεση θα πραγματοποιηθεί στον υπέροχο αρχαιολογικό χώρο της Τίρυνθας, όπου στέκεται ακόμα εκείνο το μαγευτικό σκηνικό με τα «Κυκλώπεια» τείχη. Εκεί, επίσης, είναι οι αγροτικές φυλακές, οπότε υπάρχει αυτή η αντίστιξη. Τα τραγούδια που θα ερμηνεύσουν οι καλλιτέχνες έχουν άμεση σχέση με τον τόπο. Θέλαμε πάρα πολύ, μαζί με την έφορο αρχαιοτήτων, την Άλκηστη Παπαδημητρίου –για την οποία η Τίρυνθα αποτελεί τη σπουδαία της εργασία– να κάνουμε κάτι σ’ αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο.
— Το βιβλίο σας «Κάποια στιγμή θα μάθετε ποιος είμαι», που κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Άγρα, θα έχει και αυτό κάποιον ρόλο στο φεστιβάλ. Είχατε από την αρχή την ιδέα να γίνει η νουβέλα αυτή θεατρικό έργο ή πρόκειται για μια έμπνευση της Μαρίας Ζορμπά;
Το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγο μετά το Πάσχα και ανέβηκε αμέσως μετά στο θέατρο, αλλά όχι ολόκληρο. Το διασκεύασε η Μαρία Ζορμπά, η οποία θα το παρουσιάσει κιόλας τώρα και θα παίξει τον κεντρικό ρόλο. Δεν είχα καμία υποψία ότι η νουβέλα αυτή θα γινόταν κάποτε θεατρικό έργο. Αυτό ήρθε στην πορεία. Η έμπνευση για το βιβλίο ήρθε καθώς έκανα μια πρωινή βουτιά στην Αρβανιτιά, πίσω από το Παλαμήδι και άκουσα μια γυναίκα να εκμυστηρεύεται στους φίλους της κάτι παράξενο που της είχε συμβεί. Όπως είπε, ένας άγνωστος άντρας την έπαιρνε καθημερινά τηλέφωνο και μιλούσαν, αλλά, όταν τον ρωτούσε ποιος είναι και άλλα προσωπικά στοιχεία, εκείνος επαναλάμβανε αυτή τη φράση στον πληθυντικό: «Κάποια στιγμή θα μάθετε ποιος είμαι». Άκουσα, λοιπόν, εγώ την ιστορία και την έγραψα όπως ήθελα. Το βιβλίο είναι τελικά αφιερωμένο στην «άγνωστη πρωινή κολυμβήτρια της Αρβανιτιάς». Στις 21 Αυγούστου θα παρουσιάσουμε το βιβλίο στο Θέατρο Ακροναυπλίας μαζί με τον Πάνο Ηλιόπουλο, που είναι εξαιρετικός τσεµπαλίστας, και τη μουσικό Ζωή Γιουρή. Με ενδιαφέρουν πολύ οι μουσικοί, γιατί στο τέλος πιστεύω πως όλα μουσική είναι.
— Το φεστιβάλ θα κλείσει με ένα κείμενο του Παντελή Μπουκάλα, το οποίο θα ερμηνεύσει η αξεπέραστη Ρένη Πιττακή. Γιατί επιλέχθηκε το συγκεκριμένο κείμενο ως βάση για το συγκεκριμένο δρώμενο;
Η τελευταία μέρα είναι αφιερωμένη και αυτή στον Καποδίστρια και στην κληρονομιά του. Την παράσταση αυτή επιμελείται η Ελπίδα Σκούφαλου, ενώ ο Παντελής Μπουκάλας, που έγραψε το κείμενο, θα έχει κι εκείνος έναν ενεργητικό ρόλο-έκπληξη στην παρουσίαση. Βεβαίως, τον κεντρικό ρόλο θα ερμηνεύσει η Ρένη, που είναι εξαιρετική ηθοποιός. Πρόκειται για μια επινόηση του Παντελή, όπου ο Καποδίστριας σήμερα, το 2025, στέλνει μια επιστολή σε έναν Νεοέλληνα. Αυτή ήταν άλλωστε και η παραγγελία που έκανε το φεστιβάλ στον Παντελή, να γράψει μια επιστολή, υποτίθεται από τον πρώτο κυβερνήτη, που να απευθύνεται σ’ εμάς σήμερα και να ρωτάει πώς προχώρησαν τα πράγματα μετά τη δολοφονία του.
— Γιατί, κατά τη γνώμη σας, επιστρέφουμε στο Ναύπλιο και σ’ αυτά τα ιστορικά πρόσωπα;
Ο 19ος αιώνας είναι ένας μεγάλος αιώνας για την Ελλάδα. Στο Ναύπλιο, μια πόλη που το χειμώνα είχε 4.000 κατοίκους και η κυκλοφορία μετά τις 8 το βράδυ απαγορευόταν, όταν ήσουν παιδί, νόμιζες ότι περπατώντας την πόλη άκουγες τον καλπασμό από το άλογο του Κολοκοτρώνη ή ότι έβλεπες τον Καποδίστρια και τη Μαντώ Μαυρογένους. Βλέποντας όλα αυτά τα αγάλματα, νόμιζες πως συζείς μαζί τους και ότι επρόκειτο για δικούς σου ανθρώπους. Αυτός είναι, ίσως, ένας λόγος που κάποιος ο οποίος έχει μεγαλώσει στο Ναύπλιο επιστρέφει σ’ αυτό. Για να επισκεφτεί όλα αυτά τα μέρη που είχε ζήσει ως παιδί. Υπάρχει, λοιπόν, αυτή η υψηλού φρονήματος ιδιοτέλεια σ’ αυτή την επιστροφή.